منظور از حساسیت به لاکتوز چیست

لاکتوز یک قند موجود در شیر و محصولات لبنی است که برای بسیاری از افراد می‌تواند یک منبع مهم از انرژی و مواد مغذی باشد. با این حال، برخی افراد به دلیل عدم توانایی در تجزیه و هضم صحیح لاکتوز، با مشکلاتی چون عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به لاکتوز مواجه هستند. 
عدم تحمل لاکتوز به معنای ناتوانی در تولید کافی آنزیم لاکتاز است که برای هضم لاکتوز ضروری است. این وضعیت می‌تواند به علائمی چون نفخ، کرامپ معده، دل‌پیچه، و اسهال منجر شود. حساسیت به لاکتوز همچنین ممکن است با علائمی مشابه همراه باشد ولی به صورت شدیدتر و در موارد نادر، افراد ممکن است حساسیت نسبت به اجزاء دیگر موجود در شیر نیز داشته باشند. در این متن، فهم بهتری از عوارض و راهکارهای مدیریت عدم تحمل و حساسیت به لاکتوز ارائه می شود.

بررسی حساسیت به لاکتوز

عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به لاکتوز، یک مشکل گوارشی است که ناشی از ناتوانی در هضم لاکتوز و قند اصلی موجود در محصولات لبنی، ایجاد می‌شود. این مسئله به میزان بسیار گسترده‌ای رخ می‌دهد و بیش از دو سوم افراد بزرگسال در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. 
افراد مبتلا به این مشکل هنگام مصرف محصولات لبنی با مشکلات گوارشی مواجه می‌شوند، که ممکن است به کیفیت زندگی آنها آسیب بزند. علائم اصلی عبارتند از نفخ، اسهال و گرفتگی شکم.

روند رشد حساسیت به لاکتوز و علائم آن

عدم تحمل لاکتوز ممکن است در هر سنی ایجاد شود، حتی اگر در آغاز زندگی توانایی هضم لاکتوز را داشتید. عوامل مختلفی، از جمله کمبود آنزیم لاکتاز، می‌توانند این مشکل را تسریع کنند. اگر این مسئله به درستی مدیریت نشود، مشکلات گوارشی شما افزایش می‌یابند. علائم متداول عدم تحمل شامل نفخ، گرفتگی شکم، گاز، اسهال، حالت تهوع و در برخی موارد استفراغ و درد زیر شکم می‌شوند.

اسهال ناشی از لاکتوز هضم نشده در روده کوچک به وجود می‌آید. لاکتوز که به کولون می‌رسد، توسط باکتری‌های روده تخمیر شده و اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه (SCFAs) و گاز تولید می‌شود، که به نفخ، گاز، و درد منجر می‌شود. مدت زمانی که این علائم ادامه پیدا می کنند، به مقدار لاکتوز مصرفی و تحمل شما بستگی دارد. علائم معمولاً کوتاه مدت بوده و تحت تأثیر این مشکل قرار نمی‌گیرید مگر اینکه مقدار زیادی لاکتوز مصرف کنید یا شرایط خاصی داشته باشید که باعث تشدید این علائم شود.

علل و انواع عدم تحمل لاکتوز

لاکتوز، یک قند گلوکز و گالاکتوز در محصولات لبنی است. برای توانایی هضم لاکتوز به مواردی همچون گلوکز، گالاکتوز و همچنین آنزیم لاکتاز لازم است. کمبود این آنزیم باعث عدم تحمل لاکتوز و ظهور علائم گوارشی می‌شود.

•    عدم تحمل لاکتوز اولیه

   - شایع‌ترین نوع، به دلیل کاهش تولید لاکتاز با افزایش سن ایجاد می‌شود.
   - ممکن است به دلیل مسائل ژنتیکی در برخی جوامع، شایع باشد.
   - در برخی از جوامع مانند اروپای شمالی، کمتر از ۱۰ درصد از مردم تحت تأثیر این نوع عدم تحمل قرار می‌گیرند.

•    عدم تحمل لاکتوز ثانویه

   - ناشی از بیماری‌هایی مانند کرون، سلیاک، شیمی درمانی، کولیت زخمی (بیماری التهابی روده بزرگ) و کهنسالی.
   - التهاب در دیوار روده باعث کاهش موقت تولید لاکتاز می‌شود.

•    عدم تحمل لاکتوز مادرزادی

   - نوع نادر و ارثی که هر دو والدین باید دارای جهش ژنی خاص باشند.
   - نوزادان حساسیت به محتوای لاکتوز در شیر مادر دارند و نیاز به تشخیص سریع دارند.

•    عدم تحمل لاکتوز رشدی یا Developmental

   - عدم تحمل لاکتوز رشدی در نوزادان نارس دیده می شود.
   - با رشد کودک برطرف می‌شود، اما ممکن است نیاز به شیر خشک بدون لاکتوز داشته باشند.

عدم تحمل لاکتوز ناشی از کمبود آنزیم لاکتاز برای هضم لاکتوز است. انواع مختلفی از عدم تحمل وجود دارد که از تولید کمتر آنزیم یا از بیماری‌های روده ناشی می‌شوند. این شرایط ممکن است از نوزادی تا سنین بالا طول بکشد و نیاز به مدیریت خاصی دارد.

خطرات مرتبط با عدم تحمل لاکتوز

افراد با عدم تحمل لاکتوز ممکن است با خطرات مختلفی روبرو شوند. عوامل خطرزایی شامل:

•    افرادی با پیش‌زمینه ژنتیکی آسیایی یا آفریقایی ممکن است بیشترین احتمال برای توسعه عدم تحمل لاکتوز را داشته باشند.
•    افرادی با سابقه مشکلات گوارشی مانند التهاب روده یا بیماری‌های خاص ممکن است بیشتر به عدم تحمل لاکتوز مبتلا شوند.
•    در صورتی که در خانواده شما افرادی با عدم تحمل لاکتوز وجود داشته باشند، احتمال توسعه این مشکل در شما افزایش می‌یابد.

وجود عوامل خطرزای ژنتیکی، سابقه بیماری‌های گوارشی، و خویشاوندان با عدم تحمل لاکتوز، افراد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این وضعیت قرار می‌دهد. به همین دلیل، شناخت این عوامل و ایجاد مدیریت مناسب برای عدم تحمل لاکتوز اهمیت دارد.

تست عدم تحمل لاکتوز

برای ارزیابی عدم تحمل لاکتوز، پزشک ممکن است از روش‌های مختلفی استفاده کند:

• تست تنفس هیدروژن:  این تست هیدروژن موجود در تنفس شما را پس از مصرف لاکتوز اندازه‌گیری می‌کند. افزایش مقدار هیدروژن ممکن است نشان‌دهنده مشکلات گوارشی و عدم تحمل لاکتوز باشد.

• تست تحمل لاکتوز: در این آزمایش، سطح قند خون شما پس از مصرف لاکتوز اندازه‌گیری می‌شود. عدم تغییر در سطح قند خون نمایانگر مشکلات در فرآیند هضم لاکتوز است.
• آزمایش ژنتیک: این آزمایش علل ژنتیکی عدم تحمل لاکتوز را بررسی می‌کند، اما نتایج آن ممکن است منفی به صورت کاذب باشند.

• فعالیت لاکتاز در مرز پرزهای ژژنوم: این روش تحقیقی تهاجمی است که به بیوپسی از مرز پرزهای ژژنوم نیاز دارد و برای ارزیابی دقیق فعالیت لاکتاز مناسب نیست.

• تست اسیدیته مدفوع: این تست برای نوزادان استفاده می‌شود و با اندازه‌گیری سطح اسیدیته مدفوع، ممکن است عدم تحمل لاکتوز را نشان دهد.

• حذف لاکتوز از رژیم غذایی: اگر به عدم تحمل لاکتوز مشکوک هستید، می‌توانید لاکتوز را حداقل ۲ هفته از رژیم غذایی خود حذف کنید و سپس لبنیات را دوباره مصرف کنید. نوع و شدت علائم گوارشی می‌تواند نشان‌دهنده وجود یا عدم وجود عدم تحمل لاکتوز باشد.

تشخیص رسمی توسط پزشک اهمیت زیادی دارد، زیرا این امر به افراد کمک می‌کند تا کارهای مناسب را برای مدیریت و جلوگیری از ظهور علائم متداول مرتبط با عدم تحمل لاکتوز انجام دهند.

مکمل های ورزشی پیشنهادی برای افراد با عدم تحمل لاکتوز

در ورزش و فعالیت‌های ورزشی، استفاده از مکمل‌های پروتئینی با منشأ گیاهی یا حیوانی بسیار متداول است. شرکت‌های تولید مکمل در سراسر جهان به طور معمول خطوط تولیدی خود را به تولید مکمل‌های ورزشی با پایه گیاهی یا حیوانی اختصاص می‌دهند.

برای افرادی که تمایل دارند پروتئین مکمل خود را از منابع گیاهی تأمین کنند، محصولاتی مانند پروتئین نخود، سویا، برنج، و... مناسب هستند. همچنین، پروتئین تخم مرغ یا پروتئین گوشت گوساله و گاو برای افرادی که ترجیح می‌دهند پروتئین حیوانی مصرف کنند، گزینه‌های مناسبی هستند.
در زمینه مکمل‌های آمینو اسیدی، مکمل آمینو بیف ژن استار ایران که از گوشت گوساله تهیه شده و از لحاظ لاکتوز نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند، می‌تواند یک گزینه مناسب برای افرادی با تحمل لاکتوز ضعیف باشد. این محصول در سایت تندرست قابل دسترسی است.
در نهایت، وجی پروتئین از شرکت ام آر آم امریکا نیز یک گزینه مناسب از پروتئین گیاهی برای افرادی است که به دنبال گزینه‌های مختلف از مکمل‌های پروتئین با منشأ گیاهی هستند. در ادامه مطلب سعی شده مختصر توضیحاتی در مورد هر یک بیان شود.

1. آمینو بیف

آمینو اسیدها به عنوان مکمل‌های مهم در فرآیند ساخت و نگهداری توده عضلانی نقش بسزایی دارند و در ریکاوری عضلات نیز تأثیرگذار هستند. این آمینو اسیدها به دو دسته ضروری و غیر ضروری تقسیم می‌شوند. آمینو اسیدهای ضروری، که بدن قادر به تولید آن‌ها نیست، باید از طریق مصرف غذا یا مکمل وارد شوند. ورزشکاران این نوع آمینو اسیدها را به صورت مکمل پودری یا قرصی مصرف می‌کنند.
آمینو بیف ژن استار، که به صورت قرصی در دسترس است، پروتئین آن از پروتئین ایزوله و خالص گوشت گوساله تهیه شده است. این محصول دارای طیف کاملی از شاخه‌های آمینو اسیدهای ضروری و غیر ضروری می‌باشد. افرادی که حساسیت به پروتئین شیر (وی) دارند، می‌توانند آمینو بیف ژن استار را به عنوان یک گزینه مناسب انتخاب کنند. این مکمل به صورت قرص یک گرمی و در بسته‌بندی 400 عددی عرضه می‌شود.

2. پروتئین های گیاهی

وجی پروتئین ام آر ام امریکا یک مکمل پروتئین گیاهی حرفه‌ای است که توسط شرکت ام آر ام امریکا تولید می‌شود. این محصول به مدت چندین سال در زمینه تولید انواع پروتئین گیاهی به عنوان یکی از پیشگامان در جهان شناخته شده است.
وجی پروتئین ام آر ام امریکا توانسته گواهی ارگانیک امریکا را دریافت کند، که این گواهی نشان‌دهنده این است که این مکمل کاملاً از مواد ارگانیک و طبیعی تولید شده است و در فرآیند تولید از هیچ گونه ماده شیمیایی استفاده نشده است. 
بطور کلی، پروتئین‌های گیاهی برای بدن از لحاظ سلامتی بیشتر از پروتئین‌های لبنی مناسب هستند. افرادی که رژیم‌های خاصی دنبال می‌کنند یا دارای مشکلاتی مانند چربی خون بالا یا دیابت هستند، ممکن است پروتئین‌های گیاهی را به عنوان گزینه بهتری برای ساخت و رشد عضلات انتخاب کنند.
وجی پروتئین ام آر ام حاوی سوپرفود و یا مجموعه کاملی از مواد خوراکی مغذی است که تقریباً نیاز بدن به انواع پروتئین‌های مختلف را تأمین می‌کند. این مکمل می‌تواند به عنوان یک گزینه کامل برای مصرف در طول روز به عنوان میان‌وعده باشد.
وجی پروتئین ام آر ام به صورت پودر با طعم و در بسته‌بندی 1140 گرمی عرضه می‌شود. در هر پیمانه 36 گرمی این مکمل، ترکیباتی مانند 22 گرم پروتئین (از پروتئین ایزوله نخود و پروتئین کنسانتره برنج قهوه‌ای)، 6 گرم کربوهیدرات، 2 گرم فیبر، 3.5 گرم چربی کل (شامل چربی‌های مفید اچ دی ال)، و 140 کالری وجود دارد.
به طور کلی، وجی پروتئین ام آر ام یک مکمل کامل و سالم با ترکیبات گیاهی متنوع است که به عنوان یک منبع غنی از پروتئین، امگا 3 و 6، آنتی اکسیدان‌ها و سایر مواد مغذی به بدن کمک می‌کند.

نحوه مصرف وجی پروتئین ام آر ام نیز اینگونه است که ورزشکاران می‌توانند روزانه یک پیمانه از این مکمل را بعد از تمرین مصرف کنند و افراد عادی نیز می‌توانند هر روز یک پیمانه را در ابتدای روز یا قبل از وعده غذایی اصلی مصرف نمایند.

3. پروتئین سویا

پروتئین از منابع مختلفی تولید می‌شود و یکی از منابع گیاهی آن، سویا است. پروتئین سویا نسبت به پروتئین شیر، حاوی مقادیر بیشتری از آمینو اسیدهایی مانند گلوتامین، آرژنین و آمینو اسیدهای شاخه‌دار بی‌سی‌ای‌ای می‌باشد. این ویژگی‌ها این پروتئین را به یک گزینه مناسب برای ورزشکارانی می‌کند که حساسیت به لاکتوز دارند و نمی‌توانند از پروتئین وی (شیر) استفاده کنند.
پروتئین سویا توسط شرکت اپکس ایران تحت نام "سوی پرو اپکس" به صورت خالص و ایزوله (زودجذب) تولید می‌شود. این محصول در بسته‌بندی‌های 453 گرمی و 1.8 کیلوگرمی و همچنین در پیمانه‌های 22 گرمی عرضه می‌شود. هر پیمانه 22 گرمی سوی پرو اپکس حاوی 20 گرم پروتئین ایزوله سویا، 0.4 گرم کربوهیدرات، 82 کالری و 0.4 گرم چربی کل می‌باشد. این مکمل ورزشی بدون شکر و بدون چربی اشباع تولید می‌شود.

بهترین زمان مصرف سوی پرو اپکس نیز دو پیمانه قبل و دو پیمانه بعد از تمرین با آب یا شیر کم چرب می‌باشد.

4. پروتئین آلبومین

پودر سفیده تخم مرغ یا پروتئین آلبومین یک نوع پروتئین بسیار خوب و سالم است که کاربردهای متعددی در انواع رژیم‌های غذایی دارد، چه در زمینه ورزش و بدنسازی و چه در رژیم‌های غذایی عمومی.
این پودر پس از جداسازی زرده و سفیده تخم مرغ تهیه می‌شود و شامل پروتئین‌های مختلفی است که برای تأمین مواد مغذی مورد نیاز بدن اهمیت دارد.
مکمل پروتئین آلبومین، پس از مصرف در بدن به اسیدهای آمینه تجزیه می‌شود. این اسیدهای آمینه به بدن کمک می‌کنند تا ماهیچه‌ها پس از انجام ورزش‌های استقامتی و فشاری، بهبود یابند.

از نظر هضم و جذب، آلبومین در رده دوم پس از پروتئین وی قرار دارد و از پروتئین کازئین سریعتر هضم می‌شود. اما از نظر قیمت با توجه به مقدار پروتئین و مواد مغذی، تقریباً به صرفه‌تر و اقتصادی‌تر از هر دو نوع پروتئین ذکر شده است.
با این تفاسیر، مصرف پروتئین آلبومین به صورت ترکیبی و در کنار انواع دیگر پروتئین منطقی و مناسب به نظر می‌آید.

معرفی منابع غیر لبنی غنی از کلسیم

می‌توانید بدون مصرف محصولات لبنی از منابع غذایی دیگری که حاوی کلسیم زیادی هستند، بهره‌مند شوید. غذاهای غنی شده با کلسیم، ماهی استخوان‌دار مانند ساردین، و غذاهای گیاهی از جمله کلم پیچ و کلم بروکلی، منابع موثری هستند.
 برای جلوگیری از ته نشینی کلسیم در شیرهای غیر لبنی، قبل از مصرف آنها را تکان دهید. همچنین، به این نکته توجه کنید که جذب کلسیم از غذاهای گیاهی ممکن است به دلیل مواد مانع مانند فیتات و اگزالات کمی ضعیفتر باشد.

مواد غذایی مصرفی بدون لاکتوز و جایگزین

در حال حاضر، انواع مختلفی از مواد غذایی جایگزین‌ و بدون لاکتوز برای افرادی که به مصرف لاکتوز حساسیت دارند، موجود است. محصولات لبنی بدون لاکتوز، با حذف لاکتوز که به گلوکز و گالاکتوز تجزیه می‌شود، طعمی شیرین‌تر نسبت به محصولات حاوی لاکتوز دارند. برندهایی مانند Lactaid در این زمینه شناخته‌شده‌اند. همچنین، محصولات لبنی گیاهی مثل شیر بادام، ماست نارگیل، بستنی سویا و پنیر بادام‌هندی به طور طبیعی بدون لاکتوز عرضه می‌شوند.
برای مدیریت عدم تحمل لاکتوز، راهکارهای متنوعی وجود دارد. مصرف مکمل‌های آنزیمی به هضم بهتر لاکتوز کمک می‌کند، اما تأثیرات آنها ممکن است متنوع باشد. همچنین، مصرف منظم لاکتوز ممکن است به بدن کمک کند تا به آن سازگار شود، هرچند که تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است. 
پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها نیز از سایر راهکارهای درمانی هستند که ممکن است به کاهش علائم عدم تحمل لاکتوز کمک کنند. با این حال، لازم است بهترین نوع پروبیوتیک‌ها را انتخاب کنید و در مورد استفاده از مکمل‌های آنزیمی با پزشک خود مشورت کنید. این تدابیر می‌توانند به افراد کمک کنند تا راحت‌تر با مصرف غذاهای حاوی لاکتوز برخورد کنند.

سخن آخر
در کل، افراد با مشکلات لاکتوز با توجه به شدت علائم، می‌توانند از جایگزین‌های بدون لاکتوز در رژیم غذایی خود بهره‌مند شوند. همچنین، مصرف آنزیم‌های لاکتاز و استفاده از پروبیوتیک‌ها ممکن است در بهبود تحمل به لاکتوز کمک کند.
مهمتر از همه، همکاری با پزشک به منظور تشخیص صحیح و طراحی یک برنامه تغذیه مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. 

سوالات متداول

•    علائم عدم تحمل لاکتوز چیست؟
علائم عدم تحمل لاکتوز می‌تواند شامل نفخ، کرامپ معده، دل‌پیچه، اسهال، یا تهوع باشد.

•    چه تفاوتی بین عدم تحمل لاکتوز و حساسیت به لاکتوز وجود دارد؟
عدم تحمل لاکتوز به ناتوانی در تولید آنزیم لاکتاز برمی‌گردد، درحالی که حساسیت به لاکتوز ممکن است با حساسیت به اجزاء دیگر در شیر همراه باشد و علائم شدیدتری داشته باشد.

•    آیا می‌توانم محصولات لبنیات بدون لاکتوز مصرف کنم؟
بله، محصولات لبنیات بدون لاکتوز مانند شیر بادام، ماست نارگیل، و پنیر بادام‌هندی مناسب برای افراد که دارای عارضه عدم تحمل یا حساسیت به لاکتوز هستند، می باشد.

•    آیا مصرف آنزیم‌های لاکتاز مفید است؟
آنزیم‌های لاکتاز ممکن است به افراد با عدم تحمل لاکتوز کمک کنند تا بهتر لاکتوز را هضم کنند و علائم را کاهش دهند.

•    آیا مصرف پروبیوتیک‌ها مفید است؟
برخی مطالعات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها ممکن است به بهبود علائم عدم تحمل لاکتوز کمک کنند. در این زمینه، انتخاب مناسب و مشاوره با پزشک توصیه می‌شود.