تیرامین چیست؟

تیرامین یکی از آمین‌های بیوژنیک طبیعی است که از تجزیه‌ی اسیدآمینه‌ی تیروزین در بدن یا در غذاهای تخمیرشده، کهنه یا نادرست نگهداری‌شده تولید می‌شود. این ماده در بسیاری از مواد غذایی مانند پنیرهای کهنه، گوشت‌های دودی، و نوشیدنی‌هایی مانند شراب قرمز یافت می‌شود. شناخت تیرامین و تأثیرات آن، به‌ویژه برای گروه‌هایی مانند بیماران میگرنی، افراد دارای فشار خون بالا و ورزشکاران اهمیت زیادی دارد.

معرفی تیرامین

تیرامین یک ترکیب طبیعی از دسته‌ی آمین‌ها است که در اثر تجزیه‌ی آمینواسیدی به نام «تیروزین» در بدن تولید می‌شود. این ماده در بسیاری از منابع غذایی مانند پنیرهای کهنه، گوشت‌های فرآوری‌شده، برخی نوشیدنی‌های الکلی، میوه‌های خشک و غذاهای تخمیرشده نیز یافت می‌شود. اگرچه بدن به طور طبیعی می‌تواند تیرامین را تجزیه و دفع کند، اما در برخی شرایط، وجود آن می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی شود.

در افرادی که از داروهای مهارکننده‌ی مونوآمین‌اکسیداز (MAOI) استفاده می‌کنند—که معمولاً برای درمان افسردگی یا برخی اختلالات روانی تجویز می‌شود—توانایی بدن برای تجزیه‌ی تیرامین کاهش می‌یابد. تجمع تیرامین در این شرایط ممکن است باعث افزایش ناگهانی فشار خون شده و حتی به بحران فشار خون (hypertensive crisis) منجر شود. همچنین، افراد مبتلا به میگرن نیز ممکن است نسبت به تیرامین حساس باشند و مصرف غذاهای حاوی این ماده در آن‌ها باعث تحریک حملات میگرنی گردد.

از منظر فیزیولوژیکی، تیرامین به غدد فوق کلیوی (آدرنال) سیگنال می‌دهد تا هورمون‌های استرسی مانند اپی‌نفرین، نوراپی‌نفرین و دوپامین (که به آن‌ها کاتکولامین نیز گفته می‌شود) را به جریان خون ترشح کنند. این هورمون‌ها نقش کلیدی در آماده‌سازی بدن برای پاسخ به موقعیت‌های استرس‌زا دارند، اما هم‌زمان می‌توانند باعث افزایش فشار خون و ضربان قلب شوند.

به طور کلی، مصرف تیرامین برای اکثر افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما برای کسانی که دچار اختلالات خاص یا تحت درمان با داروهای خاصی هستند، توجه به میزان مصرف آن اهمیت زیادی دارد. کنترل مصرف غذاهای حاوی تیرامین می‌تواند در پیشگیری از عوارض جانبی ناخواسته مانند افزایش فشار خون یا تحریک سردردهای میگرنی مؤثر باشد.

مواد حاوی تیرامین

تیرامین یکی از ترکیبات طبیعی موجود در بسیاری از مواد غذایی است که در صورت مصرف بیش از اندازه می‌تواند اثرات نامطلوبی بر سلامت بدن داشته باشد. این ماده معمولاً در غذاهایی یافت می‌شود که فرآیند تخمیر، کهنگی یا نگهداری نادرست را پشت سر گذاشته‌اند.

از جمله این خوراکی‌ها می‌توان به انواع پنیرهای کهنه مانند چدار، آبی و آجر، کلم و سوسیس‌های تخمیرشده، گوشت یا ماهی دودی و خشک‌شده، آجیل‌ها، برخی حبوبات مانند نخود برفی، و نوشیدنی‌هایی مثل شراب اشاره کرد. حتی غذاهای فاسد یا به‌درستی نگهداری‌نشده نیز می‌توانند حاوی تیرامین بالا باشند.

افزایش میزان تیرامین

تجمع زیاد تیرامین در بدن می‌تواند فشار خون را به‌تدریج افزایش دهد. این افزایش اگر کنترل نشود، در بلندمدت خطر سکته مغزی یا بروز حملات قلبی را افزایش می‌دهد. برخی از علائمی که ممکن است به دنبال مصرف بیش از حد تیرامین دیده شوند، شامل سردردهای شدید، احساس تنگی نفس و درد در ناحیه قفسه سینه هستند.

از طرف دیگر، تیرامین می‌تواند محرک حملات میگرنی در افراد مستعد باشد. میگرن نوعی سردرد شدید است که معمولاً از دوران کودکی آغاز شده و در زنان شایع‌تر از مردان است. علت دقیق میگرن هنوز به‌طور کامل مشخص نشده، اما عوامل متعددی از جمله تغذیه نقش دارند. مصرف غذاهای حاوی تیرامین می‌تواند بر عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین تأثیر بگذارد و سطح آن را در مغز افزایش دهد.
 این افزایش می‌تواند موجب بروز یا تشدید سردردهای میگرنی شود. همچنین، داروهایی مانند مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI) که در درمان افسردگی استفاده می‌شوند، ممکن است با جلوگیری از تجزیه سروتونین، سطح آن را در مغز بیش از حد بالا ببرند و به این ترتیب، احتمال بروز سردردهای شدید را افزایش دهند.

مواد غذایی با تیرامین پایین

اگر در رژیم غذایی خود نیاز به کاهش مصرف تیرامین دارید، می‌توانید با خیال آسوده از مواد غذایی زیر استفاده کنید:
•    لبنیات تازه مانند پنیر آمریکایی، پنیر کشاورزی، پنیر خامه‌ای، ماست، خامه ترش، شیر تازه یا شیر سویا
•    گوشت‌ها و پروتئین‌ تازه نظیر مرغ، گوشت گاو یا ماهی تازه، گوشت‌های کنسروی یا بسته‌بندی‌شده که بلافاصله پس از باز شدن مصرف می‌شوند
•    سبزیجات تازه یا منجمد، لوبیاهای کنسروی، میوه‌های رسیده و سالم
•    نوشیدنی‌هایی مانند چای، قهوه، نوشابه‌های بدون کافئین، نوشیدنی‌های گازدار ساده، یا مشروباتی مانند ودکا، رام، جین و بوربون در حد متعادل
مواد غذایی فرآوری‌شده سالم مانند بیشتر انواع نان، پاستا، غلات، سس گوجه، خردل، سس سالاد یا ورشستر

مواد غذایی با تیرامین بالا

برخی غذاها دارای مقدار زیاد تیرامین هستند و مصرف زیاد یا مداوم آن‌ها می‌تواند برای افراد حساس خطرناک باشد. از جمله:

•    انواع پنیرهای کهنه و تخمیر شده مانند چدار، استیلتون، پارمسان، فتا، کاممبرت
•    گوشت‌های فرآوری‌شده نظیر سالامی، سوسیس، کالباس خشک، کبد مرغ پیر
•    غذاهای دریایی خاص مانند ماهی دودی، خاویار
•    سوپ‌ها یا غذاهای تهیه‌شده از عصاره گوشت
•    مرکبات مثل پرتقال، لیمو، گریپ‌فروت، آناناس
•    حبوبات خاص نظیر لوبیای فوا یا لوبیای پهن
•    خوراکی‌های تخمیر شده مانند میسو، کیمچی، توفو تخمیرشده، سس سویا، سس ماهی
•    نوشیدنی‌های الکلی تخمیرشده مانند آبجو تیره، ورموت، شراب قرمز
•    مواد طعم‌دهنده قوی مثل عصاره مخمر غلیظ، سس تریاکی
•    پیاز خام

چگونه میزان تیرامین در غذا را کاهش دهیم؟

برای کنترل تیرامین در رژیم غذایی، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است:
•    گوشت، مرغ یا ماهی را بلافاصله پس از خرید بپزید یا منجمد کنید
•    از نگهداری غذا در دمای اتاق برای مدت طولانی پرهیز کرده و باقی‌مانده غذا را سریعاً در یخچال بگذارید
•    از خوردن غذاهایی که بیشتر از دو روز در یخچال مانده‌اند خودداری کنید
•    مواد غذایی فاسد، کپک‌زده یا بی‌تاریخ مصرف را دور بریزید
•    پنیر خامه‌ای را تنها در صورتی مصرف کنید که کمتر از دو هفته از نگهداری آن در یخچال گذشته باشد
•    در خرید مواد غذایی دقت کنید و همیشه تاریخ تولید و انقضا را بررسی نمایید
•    از مصرف میوه‌های نارس خودداری کنید

مصرف بیش از حد چای، قهوه، نوشابه‌های حاوی کافئین یا نوشیدنی‌های شکلاتی را محدود کنید چون ممکن است میگرن را تشدید کنند

آیا تیرامین باعث سردرد شماست؟

برای پاسخ به این سؤال، بهتر است یک دفترچه ثبت سردرد تهیه کنید. هر بار که دچار سردرد می‌شوید، مواردی مانند زمان شروع، نوع غذاهای مصرف‌شده، میزان استرس، خواب و فعالیت فیزیکی را یادداشت کنید. این کار به شما و پزشکتان کمک می‌کند تشخیص دهید که آیا تیرامین یا عامل دیگری مقصر است. با این روش می‌توانید سبک زندگی‌تان را بر اساس داده‌های واقعی تنظیم کنید و کنترل بهتری روی سلامت خود داشته باشید.

تأثیر تیرامین بر بدن ورزشکاران

تیرامین (Tyramine) یکی از آمین‌های طبیعی است که از تجزیه اسید آمینه تیروزین در بدن یا در طی فرآیندهای تخمیر و نگهداری غذاها به وجود می‌آید. اگرچه در افراد عادی میزان کم تیرامین اغلب مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما برای ورزشکاران(به ویژه آن‌هایی که برنامه‌ریزی دقیقی برای عملکرد بدنی، تغذیه، و بازیابی دارند) می‌تواند تأثیراتی قابل‌توجه داشته باشد.

۱. افزایش فشار خون و تأثیر بر قلب

ورزشکاران معمولاً در معرض افزایش طبیعی فشار خون در حین تمرین هستند. اما اگر تیرامین به مقدار زیاد مصرف شود، می‌تواند فشار خون را به‌طور ناگهانی افزایش دهد. این مسئله به‌ویژه در ورزشکارانی که مکمل‌ های ورزشی، نوشیدنی‌های انرژی‌ زا یا داروهای خاص مصرف می‌کنند (مانند مهارکننده‌های MAO)، خطرناک است و ممکن است باعث بروز تپش قلب، سردرد یا حتی اختلال در عملکرد تمرینی شود.

۲. ایجاد اختلال در تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی

تیرامین باعث آزادسازی بیش‌ازحد نوراپی‌نفرین می‌شود که نوعی انتقال‌دهنده عصبی محرک است. در بدن ورزشکار، این موضوع می‌تواند موجب افزایش تحریک‌پذیری، اضطراب، بی‌خوابی، یا نوسانات خلقی شود که بر تمرکز، عملکرد ذهنی و خواب باکیفیت تأثیر منفی می‌گذارد—عواملی که برای ریکاوری و ریکاوری عضلات پس از تمرین حیاتی هستند.

۳. تشدید سردرد و میگرن

ورزشکارانی که مستعد میگرن هستند یا در طول تمرینات سنگین با افت قند خون مواجه می‌شوند، در صورت مصرف مواد غذایی دارای تیرامین بالا، احتمال بیشتری برای ابتلا به سردردهای شدید یا میگرن خواهند داشت. این نوع سردردها ممکن است باعث شوند برنامه تمرینی ورزشکار مختل شده و حتی نیاز به استراحت چندروزه پیدا کند.

۴. تداخل با مکمل‌ها و داروهای ورزشی

بسیاری از ورزشکاران برای افزایش انرژی یا بهبود عملکرد، از مکمل‌های غذایی یا داروهایی استفاده می‌کنند که ممکن است با تیرامین تداخل داشته باشند. به‌ویژه در افرادی که از داروهای ضدافسردگی دسته MAOIs استفاده می‌کنند، مصرف تیرامین می‌تواند واکنش‌های شدید فشارخونی یا قلبی ایجاد کند.

سخن پایانی

توجه به میزان تیرامین موجود در مواد غذایی برای ورزشکاران، به‌ویژه افرادی که به دنبال بیشترین بهره‌وری از تمرینات و ریکاوری هستند، اهمیت بالایی دارد. مصرف آگاهانه غذاهای کم‌تیرامین، دوری از خوراکی‌های کهنه، تخمیرشده یا فاسد و بررسی تداخلات تغذیه‌ای با مکمل‌ها، می‌تواند نقش مهمی در حفظ سلامت، بهبود عملکرد و پیشگیری از عوارضی همچون سردرد یا اختلالات قلبی ایفا کند.

در صورتی که ورزشکار هستید و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق غذایی یا مشاوره در مورد مصرف مواد حاوی تیرامین دارید، پیشنهاد می‌شود از تیم تخصصی مشاوره سایت تندرست کمک بگیرید.

سوالات متداول

۱. تیرامین دقیقاً چیست و چگونه وارد بدن می‌شود؟
تیرامین یک ترکیب طبیعی است که از تجزیه‌ی اسیدآمینه‌ی تیروزین به‌وجود می‌آید. این ماده در بسیاری از غذاهای تخمیر شده، کهنه، یا فاسد وجود دارد. بدن انسان نیز به‌طور طبیعی مقداری تیرامین تولید می‌کند، اما بیشتر تیرامین از طریق رژیم غذایی وارد بدن می‌شود.

۲. چرا مصرف زیاد تیرامین می‌تواند خطرناک باشد؟
تیرامین باعث آزاد شدن ناگهانی نوراپی‌نفرین می‌شود، که این ماده می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. در افرادی که آنزیم تجزیه‌کننده‌ی تیرامین (MAO) در بدنشان به‌خوبی عمل نمی‌کند، مانند کسانی که داروهای مهارکننده MAO مصرف می‌کنند، مصرف زیاد تیرامین می‌تواند منجر به فشار خون شدید، میگرن، تپش قلب و حتی سکته شود.

۳. چه غذاهایی بیشترین میزان تیرامین را دارند؟
پنیرهای کهنه (مانند چدار، پارمسان، آبی)، گوشت‌های خشک‌شده یا دودی (مثل سالامی و کالباس خشک)، نوشیدنی‌هایی مانند شراب قرمز و آبجو، و مواد غذایی تخمیرشده مانند سس سویا، میسو، و کیمچی از جمله منابع اصلی تیرامین هستند.

۴. چه کسانی باید مصرف تیرامین را محدود کنند؟
افرادی که از داروهای مهارکننده MAO استفاده می‌کنند، بیماران میگرنی، افرادی با فشار خون بالا یا حساسیت به ترکیبات آمینی، و ورزشکارانی که رژیم غذایی دقیق دارند، بهتر است از مصرف غذاهای با تیرامین بالا خودداری کنند تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری نمایند.